، هرمزگان در قاب ایسنا،
حاجی آباد، سرحد جنوب
فاما كیش: خبرگزاری ایسنا در جهت رسالت خود در معرفی استان هرمزگان اقدام به انتشار سلسله گزارش هایی از شهرستان های این استان كرده است تا در شناساندن این مناطق هم گامی برداشته باشد.
به گزارش فاما كیش به نقل از ایسنا، در اولین گزارش به سراغ شهرستان حاجی آباد یا سرحد جنوب رفتیم، حاجی آباد شمالی ترین نقطه استان هرمزگان به شمار می آید كه به علت واقع شدن در راه ارتباطی كرمان به فارس و همینطور بندرعباس به سیرجان و نیریز و فسا و داراب از اهمیت جغرافیایی فراوانی برخوردار می باشد.
این منطقه یكی از سردسیرترین مناطق هرمزگان به شمار می آید و به علت نزدیكی و ارتباط با یكی از كهن ترین شهرهای ایرانی (داراب و فسا) تحت تأثیر این ناحیه بوده و تاریخ آن با حوزه دارابگرد باستانی در ارتباط بوده است. چنانكه به دنبال فتح این منطقه توسط اعراب، حاجی آباد هم فتح شد.
هرچند نام حاجی آباد از اسامی اسلامی متأخر است كه در آغاز دهی از دهستان های بخش سعادت آباد بندرعباس به شمار می آمد، اما به علت شرایط مناسب آب و هوایی و همینطور واقع شدن بر سر راه تجارتی كه از خلیج فارس به نواحی مركزی ایران امتداد می یافت، این منطقه رونق و اعتباری بدست آورد و تبدیل به یكی از مراكز اصلی سكونت شد كه بعدها نام خویش را به تمامی منطقه وسیعی كه امروزه به این نام خوانده می شود، تعمیم داد.
امام زاده سیدمحمد (ع) حاجی آباد كه یكی از اولاد و نوادگان امام موسی كاظم(ع) است با استفاده از ابو جعفر عبدالله عوكلانی فرزند امام كاظم(ع) نسب شریفش به آن امام همام می رسد یكی از مراكز مهم مذهبی در ورودی این شهر قرار گرفته و مسافران در بدو ورود وبه هنگام خروج دراین محل توقف می كنند وپس از زیارت به راه خود ادامه می دهند.
جغرافیای طبیعی و انسانی
شهرستان حاجی آباد با مساحتی در حدود 7/10955 كیلومتر مربع 4/16 درصد از مساحت كل استان هرمزگان را به خود مختص كرده است.
شهرستان حاجی آباد از شمال و شمال شرق به استان كرمان، از شمال غرب به فارس و از جنوب به بخش فین در بندرعباس و از جنوب شرقی به بخش رودخانه در رودان محدود می گردد. این شهرستان به صورت دشت پهناوری در بین كوههای فارغان، هماگ، كوشا (كوه شاه) و كافری واقع شده است كه می توان آن را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم كرد.
بخش شرقی حاجی آباد شامل ناحیه‌ی فارغان و احمدی است كه همچون دیگر مناطق شرق هرمزگان (رودان و میناب) دارای خاك حاصلخیز و منابع آب شرب می باشد. در این منطقه، كشاورزی رونق فراوانی دارد. آب این منطقه از چشمه سارهای كوهستانی، قنات و سفره های زیرزمینی تأمین می گردد.
بخش غربی حاجی آباد كم آب و شوره زار است و رودخانه های این منطقه هم به دلیل عبور از كانونهای نمكی دارای آب شور و غیرقابل كشاورزی است، بنابراین بیشتر ساكنان حاجی آباد در بخش شرقی آن زندگی می كنند.
شهرستان حاجی آباد به علت واقع شدن در حد شمالی استان هرمزگان و قرار گرفتن در دامنه‌ی كوهها، دارای آب و هوای معتدل و خنك تری نسبت به سایر مناطق هرمزگان است. به عبارتی این منطقه برای هرمزگانی ها سردسیر و برای سیرجانی ها و ساكنان جنوب فارس گرمسیر است از اینرو محل ییلاق و قشلاق خیلی از ساكنان اطرافش به شمار می آید. در بخش شرقی حاجی آباد روستایی به نام نجوان وجود دارد كه به دلیل واقع شدن در دامنه‌ی كوه، تنها حدود چهار الی پنج ساعت آفتاب بدان می تابد. بنابراین هوای این روستا در تابستان هم خنك است.
در شهرستان حاجی آباد علاوه بر پوشش گیاهی سایر مناطق استان، برخی درختان سردسیری هم كاشت می گردد. پسته یكی از محصولات مهمی است كه در این منطقه قابلیت رویش دارد.
به لحاظ تقسیمات كشوری حاجی آباد یكی از شهرستانهای استان هرمزگان است كه تا سال 1370 ش با نام سعادت آباد، یكی از بخشهای شهرستان بندر عباس به شمار می آمد. بخش سعادت آباد شامل پنج دهستان احمدی و فارغان در جانب شرقی، طارم و درآگاه در جانب غربی و دهستان سیاهو در جنوب بود. بخش سعادت آباد شامل چهار دهستان احمدی، درآگاه، طارم و فارغان بوده است.
دهستان درآگاه شامل آبادیهای استخر، بازرگان، باغات، باغ ملا، باكان، بگو، باینوج، تنگ قوچان، تنگدوئیه، تیراندازی، چاگونو، حاجی آباد، حسین آباد، خورشك، خوش آباد، خیرآباد، درآگاه، در شور، دردر، دهستان، ده كشكوئیه، ده نو، سبزو، سلطان آباد، شكرآباد، شمس آباد، عباس آباد، علی آباد، فخرآباد، قلاتوئیه، قلعه سنگ، كوچون، كوگان، كوكن، كهه، كشنوئیه، گیس، لای گردو، مبارك حسین، محمدآباد، ملك آباد، مدن ریز مهرخشان، مهرگان، میرشكاری، نی تلخ و نیزار بوده است.
دهستان طارم شامل آبادی های آبشور، برآفتاب، برعین، برموارد، بند رماق، پتكوئیه، پدومی، پشت باد، تزرج، تل قلعه، چاهو، دشت، كنار، دوروری، رفیع آباد، سعادت آباد، سه چاهان، سید جوز، شهلاری، طارم، طاشكوئیه، فدرگ، قلعه نو، قوام آباد، كلاتو، كهن، كرگران، گلروئیه، گلوگاه، گنج، گهكم، لای بیشه، معدنو، مهرآباد، نصیرآباد و هفت پا بوده است. پتكوئیه، تزرج و طارم از قدیم ترین آبادی های این منطقه به شمار می آیند و اسامی پتكوئیه از ریشه پتو به مفهوم محل تابیدن آفتاب است كه محله‌ی دیگر حاجی آباد یعنی برآفتاب صورت امروزی تر این وجه تسمیه است. پت یا پتو (از مصدر پتیدن) به مفهوم پنهان شدن هم آمده است. همینطور عده ای عقیده دارند كه طارم به مفهوم جای گرم است. معادل های این نام در جنوب بصورت گُرُم، و گروم وجود دارد. تزرج (تزرگ) هم یكی از مناطق خوش آب و هوای منطقه حاجی آباد است كه چشمه‌ی آن معروف است. این چشمه از قله‌ی كوهی سرازیر و پوشش متنوعی از گیاهان و رستنی ها را پیرامون خود بوجود آورده است.
دهستان فارغان هم كه امروزه به بخشی در حاجی آباد تبدیل گشته دارای آبادی های اوبد، بخون، برجهر، جایین، رائیز، رودخانه، سردر، سپروئیه، سیرمند، سیاهك، شاه رود، شمیل، طرمرا، علی آباد، فارغان، مزرعه، میمند، نارمند، نظام آباد، نیسه، همان بالا و همان پایین بوده است كه بعضی از این آبادی ها امروزه ویران شده و غیر مسكونی اند.
دهستان احمدی هم دارای چندین آبادی بوده كه امروزه بعضی از آنها خالی از سكنه شده اند. مهمترین این آبادیها عبارتند از:
باغ چنار، باغو، بقدادی، بنگود، پیدوئیه، پوز، چاه، سرخ، چاه سبز، چاه كندا، چاه مرغ، حیدرآباد، دهقان، زردان، سراج، سرگز، سردو، قلعه شاه، قلعه نو، كاشان، كلیتوئیه، كمال آباد، كوه شاه، كنوج، گلوچان، محمودآبد، میرحسین و ناصرآباد.
دهستان احمدی هم تا اواخر دوره‌ی قاجاریه با عنوان «بلوك رودان و احمدی» جزو بخش رودخانه‌ی رودان بود كه بعدها از آن جدا شد و به سعادت آباد پیوست. در فرهنگ جغرافیایی ایران پیرامون احمدی آمده است:
احمدی، نام یكی از دهستانهای 5 گانه‌ی بخش سعادت آباد شهرستان بندرعباس. این دهستان در خاور حاجی آباد واقع، محدود است از شمال به دهستان فارغان، از خاور به دهستان درآگاه... از 27 آبادی بزرگ و كوچك تشكیل شده و جمعیت آن در حدود 6100 نفر، مركز دهستان قریه پوز [است].
احمدی همچون بخش های شهرستان حاجی آباد فعلی است كه در گذشته برای مدتی بوسیله ملوك لارستان اداره می شد. این منطقه برای مدتی هم در حوزه‌ی شهرستان رودان فعلی قرار داشته و در روزگار قاجاریه توسط كلانتران این منطقه اداره می شد. این كلانتران حكم خویش را از والی فارس و در روزگار و سیطره خاندان قوام بر فارس، حكم خویش را از این خاندان می گرفتند.
احمدی در روزگار قاجاریه دارای چهارده آبادی بوده كه عبارتند از: سیاه، كوه شار، پور، سرا، سرگز، بن گرد، پاقلعه، حسین آباد، علی آباد، سورد، جغر، پشت كوه، تم گرد و پاتم. مالیات احمدی دو هزار و پانصد تومان بوده كه خوانین منطقه با زور بیش از ده هزار تومان از رعیت می گرفتند كه بیشتر آن را بعنوان رشوه به قوام الملك پرداخت می كردند.
حاجی آباد نام دهی بوده از دهات بخش سعادت آباد كه بعنوان مركز بخش به شمار می آمده است. بخش سعادت آباد هم از شمال به بافت كرمان و از جنوب به بخش مركزی بندرعباس، از شرق به دهستان رودخانه (بخش رودخانه‌ی فعلی در شهرستان رودان) و از غرب به بخش لنگه كه در آن زمان جزو شهرستان لار بود، محدود می شد. در دهه‌ی هفتاد سعادت آباد از بندرعباس جدا شد و حاجی آباد كه تا آن زمان مركز سعادت آباد بود، به شهرستان واحدی تبدیل شد.
شهرستان حاجی آباد شامل سه بخش (مركزی، احمدی و فارغان)، دو شهر (حاجی آباد و فارغان) شش دهستان (دراگاه، طارم، فارغان، آشكارا، كوه شاه و احمدی) و حدود سیصد و هفتاد و چهار آبادی است كه دویست و بیست و چهار آبادی آن دارای سكنه و بقیه خالی از سكنه اند. سعادت آباد هم در حد فاصل جنوب و جنوب غربی شهرستان حاجی آباد واقع شده است. شهر حاجی آباد هم نسبت به مساحت این شهرستان مركزیت جغرافیایی دارد.
نام و نشان تاریخی
حاجی آباد نام دهی بوده از دهات دراگاه بخش سعادت آباد كه تا مدتها پیش یكی از بخشهای بندرعباس به شمار می آمد. از پیشوند آباد كه در سعادت آباد و حاجی آباد به كار رفته، مشخص است كه این اسامی مربوط به دوره‌ی اسلامی متأخر است. این مورد به مفهوم نفی ماهیت تاریخی حاجی آباد نمی باشد. چون كه اسامی سایر مناطق این شهرستان نظیر كهه، طارم، پتكوئیه، شمیل، فارغان، كهنوج و... كه همگی اسامی فارسی هستند، خود دلیلی بر قدمت تاریخی این منطقه است. آنچه كه بر اهمیت حاجی آباد می افزاید، قرار گرفتن در جوار دو استان فارس و كرمان است كه بخشی از راههای ارتباطی قدیم میان این دو ولایت از این منطقه می گذشته است. همینطور یكی از راههای ارتباطی خلیج فارس به كرمان و فارس از این منطقه عبور می كرده است.این راه در حاجی آباد به دو شاخه می شد كه شاخه ای از آن به سمت سیرجان و شاخه‌ی دیگر با استفاده از نیریز، فسا و داراب به فارس ختم می شد.
قدیمی ترین نامی كه در مناقع تاریخی و جغرافیای مربوط به این حوزه از استان هرمزگان ثبت شده تاروه (طاروه) است كه همان طارم امروزی است. تاروه در جوار دو حوزه به نامهای گوپانان (بندر لنگه فعلی) و یوتی یه (در حوالی سیرجان فعلی) واقع شده بود. در واقع تاروه حد میانی دو حوزه یاد شده به شمار می آمده است. تاروه برای ساكنان حوزه‌ی غربی (گوپانان) حكم منطقه سردسیر و برای ساكنان حوزه‌ی غربی (یوتی یه) حكم منطقه گرمسیر را داشته و به روزگار قدرت یابی مادها جزو متصرفات آنها بوده است.
منطقه حفاظت شده هماگ
منطقه هماگ بخشی از از زاگرس چین خورده است. چین خوردگی ها و گسل ها اغلب از روند شمال غربی و جنوب شرقی زاگرس پیروی می كنند. از نظر ساختار، سازندها دارای تنوع زیادی است. تنوع ساختاری سبب شده بیرون زدگی های سنگی فراوان پرتگاه ها و دامنه های واریزه ای به اشكال و جهات مختلف در منطقه دیده شود.
به دلیل نفوذپذیری خوب در بخش زیادی از مخروط افكنه های كوه هماك جریانات زیر سطحی خوبی وجود دارد و سبب به وجود آمدن قنوات، چشمه ها و چاه ها در پایین دست روستاهای تیفكان و فورخوج شده كه با احداث سازندهای تاخیری سبب افزایش دبی آب آنها شده است.
بیش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشكیل می دهند كه درقسمتهای غربی این ارتفاعات به صورت تپه ماهوری بوده و در قسمتهای مركزی و غربی اكثراً صخره ایی بوده و آن چنان شیب زیادی دارند كه گذر از آنها تقریباً غیرممكن است. وجود كوهسارهای فراوان سبب جاری شدن رودخانه های دائمی و فصلی فراوانی شده كه از رودخانه های مهم منطقه می توان به نارمند، احمدی سیروئیه و.. اشاره نمود.
منطقه هماگ به علت ساختار كوهستانی از آب و هوای معتدل تری نسبت به اراضی پیرامونی خود برخوردار می باشد. به صورت كلی آب و هوای منطقه در ردیف گرم وخشك بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل است. میزان نزولات آسمانی این منطقه هم نسبت به سایر نقاط استان ازشرایط بهتری برخوردار می باشد و بین ۳۰۰ تا۴۰۰ میلی متر بارندگی، درسال گزارش شده است.
پوشش گیاهی در ارتفاعات و بعضی مناطق دشتی و دامنه ای بسته به شرایط ارتفاعی دارای پوشش گیاهی خاص خود است.
جاذبه های اكوتوریستی
كوه هماگ بعنوان بلندترین كوه استان در این منطقه سبب شده كه اغلب طبیعت دوستان و كوهنوردان به این منطقه مسافرت نموده و به كوهنوردی مشغول شوند. بعلاوه تنوع زیستگاهی و بیولوژیكی سبب شده است كه منطقه بعنوان یكی از مهمترین مناطق جهت جلب طبیعت گردان معرفی شود.
آب و هوای ملایم به همراه رودخانه ها و چشمه سار ها و باغ های مركبات سبب شده كه این منطقه بعنوان قطب كشاورزی استان هم به شمار آید.
قلعه تاریخی حاجی آباد
یكی از آثار باستانی شهرستان حاجی آباد قلعه تاریخی این شهر است كه قدمت آن به دوران ایلخانان، تیموریان و صفویه می رسد. این قلعه در ورودی شهر حاجی آباد قرار دارد و احتمالاً در دوره صفویه هم از آن استفاده می شده است. این قلعه روی صخره ای در جنوب غربی شهر قرار دارد. ارتفاع آن بین ۳۰- ۲۷ متر و طول و عرض۸۰ متر و دارای چهار برج است.
ظاهراً این قلعه پیش از اسلام بنا و بعدها توسط پادشاهان هرمز بازسازی شده است. احتمال می رود قلعه كهن حاجی آباد به علت موقعیتی كه داشته توسط سپاهیان تیمورلنگ تخریب و بعد از قتل عام اهالی به آتش كشیده شده سپس به وسیله سیفین یكی از پادشاهان هرمز بازسازی می گردد و به نام قلعه سیفین (دو شمشیر) نامگذاری می گردد. شهرحاجی آباد در اطراف همین قلعه بوجود آمده و رشد كرده و درحال حاضر یكی از محلات قدیمی این شهرستان به نام پای قلعه مشهور است.
آبشار تزرج
آبشار تزرج حاجی آباد در استان هرمزگان واقع است. آبشار تزرج حاجی آباد در ۱۷۵ كیلومتری شمال بندرعباس در جاده منتهی به روستای برآفتاب واقع شده است. تزرج یكی از نقاط كوهستانی این شهرستان است كه در جاده منتهی به روستای برآفتاب واقع شده است.
این محل، منطقه ای ییلاقی و دارای رودخانه و آبشاری فصلی است. شهرستان حاجی آباد به واسطه داشتن نخلستان های وسیع و سرسبز، مشهور است. در ۱۷ كیلومتری جنوب حاجی آباد به سمت بندرعباس، جاده ای فرعی جدا می گردد كه بعد از طی مسافت حدود ۱۰ كیلومتر در جوار رودخانه حاجی آباد و ادامه مسیر از دو راهی تزرج به سمت راست به مسافت ۱۱ كیلومتر به روستای تزرج می رسد.
این مسیر با گذر از روستای معدنوییه به محلی زیبا با نخلستان هایی انبوه و مردمانی خونگرم و اقامتگاهی وسیع منتهی می گردد كه در جوار آبشار زیبا و خروشان منتهی می گردد. پلكانی سبز شما را به بالای آبشار هدایت می كند. در كنار آبشار آثاری از آسیاب های آبی كه روزگاران نه چندان دور جهت تهیه آرد مورد استفاده قرار می گرفته، دیده می گردد.
منطقه حاجی آباد طبیعتی زیبا و دلنشین دارد. نخلستان هایی را می بینید كه تا دور دست ها در حال تسبیه خدایند، در كوهپایه ها درختان صدر، كنار و انجیر به همراه گیاهان سرسبز، مناظری بكر و تماشایی بوجود آورده اند.
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب