امر به معروف و نهی از منکر پیام اصلی عاشورا و درسی مهم در مکتب کربلا
فاما کیش: امام حسین مقابل السلام در امتداد اصلاح جامعه قیام کردند بدین جهت امر به معروف و نهی از منکر، پیام اصلی عاشورا و درسی مهم در مکتب کربلا است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها - مختار رحیمی: ستاد امر به معروف و نهی از منکر بعنوان یکی از ارکان اصلی ترویج فرهنگ دینی و نظارت اجتماعی در جامعه اسلامی، در سالهای اخیر با چالش هایی جدی روبرو شده و حضور مؤثر آن بخصوص در حوزه های فرهنگی و اجتماعی بشکل قابل ملاحظه ای کاسته شده است. این مساله با انتقاد گسترده ای از جانب مردم و فعالان اجتماعی همراه بوده است.
پیام اصلی عاشورا و غفلت از اجرای فریضه ای حیاتی
با به انتها رسیدن دهه اول محرم و در حالیکه شور سوگواری و شرکت گسترده مردم در مراسم مذهبی چشم گیر بود، متاسفانه یکی از اساسی ترین اهداف قیام امام حسین (ع) یعنی امر به معروف و نهی از منکر مغفول ماند. در خیلی از مجالس، تمرکز بر ظاهر سوگواری مانند طبل زنی و نوحه خوانی، جای محتوای اجتماعی و پیام های اصلاح گرایانه عاشورا را گرفته بود. این در شرایطی است که هدف قیام عاشورا، اصلاح امت پیامبر اسلام (ص) و اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر بود؛ فریضه ای که جامعه امروز بیشتر از هر زمان دیگر به بازخوانی و تحقق آن نیاز دارد.
فرصتی برای اصلاح اجتماعی در دهه محرم
دهه اول محرم که بعنوان دهه احیای امر به معروف و نهی از منکر نام گذاری شده، فرصتی پرارزش برای بازخوانی مفاهیم فراموش شده این دو فریضه است. باآنکه مراسم سوگواری با شکوه برگزار شد، اما متولیان فرهنگی، هیأت های مذهبی و رسانه ها باید تلاش کنند تا پیام عاشورا را از قالب شعار بیرون آورده و در زمینه زندگی اجتماعی نهادینه کنند. ستاد امر به معروف و نهی از منکر که وظیفه اجرایی و نظارتی ترویج ارزش های اخلاقی و دینی را بر عهده دارد، متاسفانه در خیلی از حوزه ها عملکرد مطلوبی نداشته و حضور آن در رویارویی با فساد، تبعیض و ناهنجاری های اجتماعی کم رنگ شده است. شهروندان از عملکرد محدود و تشریفاتی این نهاد ناراضی هستند و آنرا ناکارآمد در میدان های واقعی همچون مواجهه با فساد اداری، گران فروشی، تضییع حقوق کارگران و نظارت بر عملکرد سازمان ها می دانند.
لزوم نگاههای نوین و مشارکت مردمی
نهادهای فرهنگی و فعالان اجتماعی اعتقاد دارند ستاد باید از شیوه های سنتی فاصله گرفته و با نگاهی مردمی تر، تعاملی تر و هوشمندانه تر وارد عرصه شود. استفاده از رسانه ها، فضای مجازی، گروههای مردمی، آموزش عمومی و اقدامات ایجابی، می تواند جایگاه این نهاد را در بین مردم تقویت کند.
اگر این مسیر با بی تفاوتی ادامه یابد، جامعه با پدیده خطرناک بی تفاوتی نسبت به معروف و منکر مواجه خواهد شد که در بلندمدت، بنیان های فرهنگی و دینی کشور را تهدید خواهد نمود. فریضه امر به معروف و نهی از منکر نباید تنها به تذکر در رابطه با مسایل ظاهری خلاصه شود. این فریضه، مسئولیتی اجتماعی در تمامی ابعاد دارد؛ از مبارزه با فساد گرفته تا نظارت بر بازار و ادارات، از مطالبه گری حقوق اقشار ضعیف تا ترویج عدالت و اخلاق عمومی.
کارکرد اصلی این نهاد باید معطوف به بسترسازی برای رشد اخلاق اجتماعی و ارتقا سطح آگاهی عمومی در جامعه باشد، نه صرفا تذکرات انفرادی و محدود.
چالش ها و موانع پیش روی فریضه ای واجب
گرچه امر به معروف و نهی از منکر در آموزه های دینی بعنوان اصل مهمی برای حفظ سلامت جامعه مطرح شده، اما امروز بیشتر به شکل تشریفاتی و در چارچوب شعار باقیمانده است. در حالی که جامعه با مسایل فرهنگی، اخلاقی و اقتصادی پیچیده ای مواجه می باشد، نبود نگاههای نو و کم توجهی به این فریضه، تهدیدی جدی برای هویت دینی و امنیت اجتماعی به حساب می آید.
راهکارهای احیای نقش ستاد در جامعه
کارشناسان و فعالان فرهنگی پیشنهاد می دهند که برای احیای جایگاه واقعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، برنامه های این نهاد باید مبتنی بر مشارکت مردمی، آموزش، فرهنگ سازی، رسانه محوری و استفاده از ظرفیتهای فضای مجازی طراحی و اجرا شود.
ستاد امر به معروف و نهی از منکر با استفاده از این ابزارها و گفتمان سازی مناسب می تواند نقش خویش را در اصلاح فرهنگ عمومی و ارتقاء سلامت اجتماعی کشور ایفا کند.
امر به معروف و نهی از منکر مسئولیتی عمومی و راه انبیا است
امام جمعه شهرستان سیریک و رییس ستاد امر به معروف و نهی از منکر این شهرستان اظهار داشت: امر به معروف و نهی از منکر نه تنها یک وظیفه‌ی شرعی بلکه یک مسئولیت اجتماعی عمومی است که تضمین کننده‌ی سلامت جامعه و رمز رستگاری امت اسلامی به حساب می آید. حجت الاسلام والمسلمین محسن سالاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با استناد به آیه ۱۰۴ سوره آل عمران، عنوان کرد: «ولتکن منکم أمة یدعون إلی الخیر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر وأولئک هم المفلحون»؛ طبق این آیه الهی، باید در بین مسلمانان همواره گروهی باشند که مردم را به نیکی دعوت کرده و از منکرات بازدارند. این دسته، رستگاران واقعی هستند. وی ضمن اشاره به تفاوت ظاهری بین دو دسته از آیات قرآن در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر، خاطرنشان کرد: برخی آیات این وظیفه را متوجه گروه خاصی از امت می دانند، مانند آیه «ولتکن منکم أمة…» و برخی دیگر آنرا عمومی و همگانی معرفی می کنند، مانند آیه «کنتم خیر أمة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنکر». رییس ستاد امر به معروف و نهی از منکر شهرستان سیریک اضافه کرد: برای رفع این تعارض ظاهری، باید به تقسیم امر به معروف و نهی از منکر به دو مرحله توجه کرد. قدم اول، فردی است که همگان وظیفه دارند با نصیحت، ارشاد و در صورت ضرورت دوری از اهل منکر، نقش خویش را ایفا کنند. مرحله دوم، جمعی و سازمان یافته است که در این مرحله، اجرای آن بر عهده گروه ها، نهادها و حکومت اسلامی قرار دارد و به شکل واجب کفایی دنبال می شود.
عقل نیز به لزوم امر به معروف و نهی از منکر حکم می کند
حجت الاسلام سالاری در جواب این پرسش که آیا این دو وظیفه صرفا از منظر شرع واجب است یا عقل نیز به آن حکم می کند، اظهار داشت: گرچه برخی آنرا صرفا شرعی می دانند، اما عقل سلیم نیز در مقابل آثار ویرانگر گناه در سطح جامعه، مسئولیت عمومی را درک می کند. هیچ گناهی به شکل مطلق شخصی نیست؛ برای اینکه آثار منفی آن دیر یا زود به دیگر اعضای جامعه نیز می رسد.
وی به حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله مقابل وآله اشاره نمود و اظهار داشت: فرد گنهکار مانند کسی است که در کشتی نشسته و جای خویش را سوراخ می کند. اگر دیگران جلوی او را نگیرند، همگی غرق می شوند. این مثال به روشنی نشان داده است که مواجهه با منکر، مسئولیتی جمعی است که عقل نیز آنرا تأیید می کند.
جایگاه بی بدیل این فریضه در روایات
امام جمعه سیریک ضمن اشاره به روایات فراوان در رابطه با اهمیت این دو فریضه اضافه کرد: امام باقر مقابل السلام می فرمایند: «إن الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر سبیل الأنبیاء ومنهاج الصلحاء…»؛ یعنی راه انبیا و روش صالحان، همان امر به معروف و نهی از منکر است که برپادارنده‌ی سایر فرایض، تأمین کننده‌ی امنیت، مشروعیت بخش به کسب و کار، بازگرداننده‌ی حقوق، آبادگر زمین و سامان دهنده‌ی جامعه است.
او همینطور به فرمایش امیرالمؤمنین مقابل السلام در نهج البلاغه اشاره نمود که فرمودند: «تمام اعمال نیک و حتی جهاد در مقابل امر به معروف و نهی از منکر، مانند آب دهانی است در مقابل دریای بیکران!» و افزود: این بیان حضرت نشان دهنده‌ی اهمیت بی نظیر این دو فریضه در نگاه خاندان علیهم السلام است.
امر به معروف باید با اخلاق و محبت همراه باشد
حجت الاسلام سالاری با انتقاد از برخی روش های ناصحیح در اجرای این فریضه عنوان کرد: امر به معروف و نهی از منکر نباید با خشونت و توهین همراه باشد. این فریضه تنها زمانی اثربخش خواهد بود که با مهربانی، دلسوزی و شیوه های اسلامی همراه باشد. وی ضمن اشاره به ماجرای جوانی که از پیامبر اسلام صلی الله مقابل وآله اجازه زنا می خواست، اظهار داشت: پیامبر با مهربانی و منطق با او سخن گفتند و در نهایت آن جوان نه تنها از خواسته‌ی خود منصرف شد، بلکه زنا برایش منفورترین عمل شد. این نمونه، الگویی روشن برای همگان در شیوه صحیح نهی از منکر است. امام جمعه سیریک در انتها تاکید کرد: اگر همه‌ی ما شامل مردم، مسئولان، نهادها و حاکمیت با روشی دلسوزانه و منطقی به مسئولیت امر به معروف و نهی از منکر دقت کنیم، جامعه ای سالم، پویا و رو به رشد خواهیم داشت. و بی تردید، مسیر رستگاری فردی و اجتماعی از همین راه می گذرد.
منبع: فاما كیش
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب