دمكراسی یا دمكراسی
فاما كیش: این مقاله ای برای به چالش كشیدن توأمان طرفداران و منتقدان سدسازی، پروژه های انتقال آب و سازه های آبی عظیم است. دعوتی است به گفت وگویی عمیق تر و در قالب های نظری تا حدی متفاوت از آن چه تابحال در جامعه ایرانی تجربه كرده ایم.
موافقان و مخالفان سدها طیفی از پی آمدهای مثبت و منفی را برای آنها برمی شمارند و هر كدام بر مواضع خود پافشاری می كنند. رخدادهای اقلیمی (خشكسالی، ترسالی یا افزایش شدید بارش ها به صورت مقطعی)، افزایش یا كاهش منابع اقتصادی دولت ها، و بروز پی آمدهای محیط زیستی (خشك شدن پیكره های آبی، ریزگردها، از میان رفتن پوشش گیاهی و بیابان زایی) بر مناقشه درباره ساخت سدها می دمند.
طرفداران سدها تاكید می كنند كه توسعه كشاورزی و تولید انرژی برق آبی میلیون ها انسان را از خطر گرسنگی نجات داده و رفاه را به ارمغان می آورد و در مقابل منتقدان سدها عواقب محیط زیستی سدها كه سبب لطمه به پیكره های آبی شده، مسیرهای حركت ماهیان را تخریب می كند، به آب های زیرزمینی پایین دست سدها لطمه می زند، و هزینه های سنگینی نیز بر اقتصادها تحمیل می كنند هدف قرار داده و در مقابل بر لزوم به كارگیری روش های غیرسازه ای مدیریت منابع آب تاكید می كنند. این مناقشه دهه هاست كه ادامه دارد.
یك سوی مناقشه بزرگ درباره سدسازی متهم است به این كه در اصرار بر ساخت سدها منافعی عظیم دارد. این همان مدعایی است كه منتقدان سدسازی مطرح می كنند. طرفداران سدها نیز به همین ترتیب مستنداتی برای دفاع از آنها ارائه می كنند.
كمیسیون جهانی سدها هم كه گزارش سدها و توسعه آن با انتقادهای طرفداران سدسازی روبه رو شده، ضمن اشاره به جریان شدید سدسازی بین سال های 1930 تا 1970 كه طی آن همه روزه پیمان ساخت بین دو تا سه سد بزرگ امضا می شد (كمیسیون جهانی سدها، ص. 69) معتقد می باشد بیشتر از 2 هزار میلیارد دلار سرمایه گذاری در ساخت سدها در آن دوران، فایده هایی نظیر امنیت غذایی، اشتغال و توسعه مهارت ها، برق رسانی به روستاها و توسعه زیربنای فیزیكی و اجتماعی مانند جاده و مدرسه را به همراه داشته و فایده ها آشكار و روشن به نظر می رسیده است و با عنایت به محدود شدن هزینه های ساختمانی و بهره برداری به ملاحظات صرفاً اقتصادی (و در نظر نگرفتن هزینه های اجتماعی، محیط زیستی و...) سدها گزینه های كاملاً رقابت پذیر و موجه بودند.
مسأله اما فقط این نیست كه سدها خودشان ماهیتاً مناقشه برانگیز هستند و طرفین مناقشه ادعاهایی لایتناهی برای طرح دعوی دارند.
سدها سازه هایی آبی هستند و از منظر فنی طیف گسترده ای از متخصصان هیدرولوژی، هواشناسی، طراحی سازه ها، زمین شناسی، محیط زیست، اقتصاد، كشاورزی و سایر تخصص های فنی و مهندسی با آنها سروكار دارند. بدیهی است كه سازه هایی با متوسط قیمت 1.8 میلیارد دلار كه اثرات گسترده ای بر محیط زیست، اقتصاد، وضعیت مالی، سیاست و جامعه باقی می گذارند، از منظری میان رشته ای بررسی شوند.
من با این پیش فرض آغاز می كنم كه پرسش توسعه و بطور خاص مسأله سدها و سازه های آبی پرهزینه، همواره مسأله مناقشه برانگیز و جدلی الطرفین باقی می ماند و هیچ گاه پایانی برای آن متصور نیست، اما سؤال این است كه در چنین مسأله جدلی و پیچیده ای، چه رویكردهایی می توانند راهگشای تصمیم گیری باشند؟ آیا هر تصمیم گیری در فضای این مناقشه در نهایت برمبنای بازی قدرت سامان خواهد یافت یا راه دیگری نیز وجود دارد؟
من در این جا چند رویكرد نظری به مسأله را پیش خواهم كشید تا اولاً پاسخی باشد برای آن دسته كه به غلط تصور می كنند تصمیم درباره سدها را باید به متخصصان فنی و مهندسی واگذار كرد، و چشم اندازی برای عادلانه تر كردن تصمیم گیری درباره سدها ارائه كرده باشم. مقاله نشان داده است كه مسأله سدها پیچیده تر از آن است كه اغلب منتقدان و طرفداران این سازه های عظیم می پندارند و با مقولات پیچیده دموكراسی، اقتصاد اخلاقی و جامعه شناسی سیاسی محیط زیست ارتباط دارد.
مناقشه ای بر سر: «دِمُكراسی یا دَمْكِراسی». این مقاله امكان دارد طرفداران و منتقدان سدسازی را توأمان خرسند و ناخرسند سازد. * عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
* انتشار یافته در كانال تلگرامی نویسنده با عنوان «دغدغه ایران»
منبع: فاما كیش
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب