خشكسالی و گرما با ایران چه كار می كنند؟
فاما كیش: استاد دانشگاه كالیفرنیا می گوید 2 بحران گرما و خشكسالی در ایران روی هم تاثیر می گذارند و هر یك، دیگری را تشدید می كند.
نیو صدر: گرما و خشكسالی؛ شاید این ها كلماتی باشند كه هر تابستان بارها درباره آنها شنیده باشید؛ اینكه هر یك چه پیامدهایی در مناطق مختلف ایران دارد. اما حالا یك پژوهشگر ایرانی می گوید این پدیده ها هر یك موجب تشدید دیگری هم می شود.
نام این پدیده زیست محیطی «اكستریم های تركیبی» است. یعنی ۲ حادثه طبیعی مختلف رخ بدهد اما در واقع روی هم تاثیر بگذارند.
امیر آقاكوچك، دانشیار دانشگاه كالیفرنیا در ایرواین، معتقد می باشد ایران با یكی از این پدیده ها دفعات زیادی روبه رو شده است و اما هیچ كسی از وقوع چنین اتفاقی خبر ندارد. گرما و خشكسالی دو «اكستریم» زیست محیطی هستند كه خطرشان در كنار هم بسیار زیاد است و تابستان ها نمونه این اتفاق بارها در كشور مشاهده می شود. آقاكوچك در این زمینه به خبرآنلاین توضیح داد: بدن انسانی هنگام گرما، براثر عرق كردن خودش را خنك می كند، خاك و سطح زمین هم این كار را می كنند، خاك رطوبت دارد و در اثر تبخیر و تعرق گیاهان به صورتی سطح زمین خنك می شود. اما هنگام خشكسالی رطوبت خاك كمتر است و اینجاست كه بیشتر انرژی تابشی خورشید موجب گرم شدن سطح می شود و این روند احتمال وقوع موج گرما را زیاد می كند.
این گفتگو را اینجا بخوانید:
بحث را با حوادث طبیعی شروع نماییم كه در چند سال اخیر ایران را درگیر كرده است، سیل های مرگبار، طوفان های گردوخاك، خشكسالی های شدید و... شما اسم همه این ها اكستریم می گذارید. اصلا «اكستریم» یعنی چه؟
اكستریم های آب و هوایی معمولا به حوادث طبیعی گفته می شود كه اثرات مخرب اقتصادی-اجتماعی یا تلفات انسانی دارند. موج گرما و سیل نمونه های آن هستند. بطور كلی تعریف ثابت برای این نوع حوادث وجود ندارد و در مناطق مختلف بر طبق وضعیتی كه وجود دارد، این تعریف ها متفاوت هستند. در واقع تعریف اكستریم نسبی است و به مكان و زمان بستگی دارد.
برای مثال اگر در اهواز دما چند روز متوالی ۴۰ درجه باشد، خیلی اكستریم به حساب نمی آید اما اگر همین اتفاق در ارومیه یا سوئد رخ بدهد می گوییم یك موج گرما وارد این منطقه شده است.
اما بحث دیگری هم به اسم «اكستریم های تركیبی» وجود دارد، موضوعی كه شاید بارها كشور ما را تهدید كرده باشد و ما اصلا از آن خبر نداشته باشیم. در این رابطه توضیح می دهید؟
ببنیید حوادث طبیعی هستند كه به یك دیگر به صورتی مرتبط هستند. مثلا موج گرما و خشكسالی امكان دارد هم زمان رخ بدهند و یك دیگر را تشدید كنند. گاهی هم امكان دارد ۲ اتفاق مختلف كه به تنهایی اكستریم نیستند با هم كه رخ بدهند منجر به خسارات شدید شوند. این هم نوعی اكستریم تركیبی به حساب می آید. در بحث سیل های ساحلی وقتی سطح آب دریا بالا است و بارندگی رخ می دهد شما با این وضع مواجه می شوید، در واقع تركیب این ۲ امكان دارد موجب وقوع یك سیل گسترده شود. همین طور یك خشكسالی با شدت كم و گرمای اندك به تنهایی اثر مخربی ندارند اما اگر با هم كه رخ بدهند روی كشاورزی تاثیر می گذارند و...
همچنین دو حادثه طبیعی مجزا و با فاصله زمانی ممكن هست اثر تركیبی داشته باشند. مثلا بارندگی شدید روی مناطق سوخته ناشی از آتش سوزی امكان دارد منجر به جریان سیل همراه با گل لای شود كه قدرت تخریبی بسیار بالایی دارد.
در ایران به شكلی با این نوع حوادث مواجه می شویم؟
تركیب گرما و خشكسالی نمونه بارز وقوع این اتفاق در ایران هستند. در منطقه ما بارها خشكسالی های مختلفی مشاهده شده است و از طرف دیگر گرمایش جهانی هم دمای را زیاد می كند و این دو هم دیگر را تشدید می كنند.
بدن انسانی هنگام گرما، براثر عرق كردن خودش را خنك می كند، خاك و سطح زمین هم این كار را می كنند، خاك رطوبت دارد و در اثر تبخیر و تعرق گیاهان به صورتی سطح زمین خنك می شود. اما هنگام خشكسالی رطوبت خاك كمتر است و اینجاست كه بیشتر انرژی تابشی خورشید موجب گرم شدن سطح می شود و این روند احتمال وقوع موج گرما را زیاد می كند. این مساله در مناطق مختلف دنیا دیده شده است. در مناطق نیمه خشك، كه شامل ایران هم می شود، این مساله اثرش بیشتر از دیگر مناطق است.
سیل اخیر و خشكسالی های سال های گذشته چطور؟ می توانیم آنها را به یكدیگر ربط بدهم؟
با گرمتر شدن هوا میزان نگه داری رطوبت در هوا افزوده می شود، به ازای هر درجه این میزان حدودا ۷ درصد بیشتر می شود. رطوبت بالا یكی از شرایط ایجاد بارندگی و سیل هست كه البته شرط كافی نیست. پس گرمتر شدن هوا احتمال رخ داد بارندگی شدید و سیل را در بعضی مناطق (البته همه جا) افزایش دهد. همین طور گرمتر شدن هوا در بعضی مناطق دیگر امكان دارد احتمال رخ داد خشكسالی را افزایش دهد. ولی بطور كلی به این فرآیند اكستریم تركیبی نمی گوییم.
برای حل این بحران ها چه اقدامی می توان انجام داد؟
اینكه بخواهیم برای همیشه جلوی حوادث طبیعی را بگیریم و یا مانع خسارات آنها شویم عملا ممكن نیست. ۲ بحث اساسی در این رابطه است؛ اول اینكه در حوزه تغییر اقلیم به یك اجماع جهانی برسیم و با كاهش انتشار گاز های گلخانه ای بتوانیم اثرات مثبت آنرا ببینیم. اما اینكار زمان می برد و یك پروسه دراز مدت هست. ولی با برنامه ریزی و آمادگی برای حوادث طبیعی می توانیم خسارات آنها را كاهش دهیم. این كاریست كه ما باید برای آن سرمایه گذاری جدی بكنیم هم برای تحقیقات عمیق روی حوادث طبیعی و انواع اكستریم های تركیبی و هم در شناخت مناطق لطمه پذیر و نحوه برخورد با حوادث طبیعی مختلف.
۲۳۵۲۳۷
منبع: فاما كیش
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب